top of page

διά βίας μάθηση | éducation forcée

solo exhibition in collaboration with University of Macedonia,

Consulat général de France à Thessalonique,

Institut français de Thessalonique

Η έκθεση αυτή, έχοντας ως κλειδί ανάγνωσης το λογοπαίγνιο που φέρει στον τίτλο, επιχειρεί να μετατρέψει τη φράση «δια βίου μάθηση» σε διφορούμενη και να εγείρει προβληματισμούς σχετικά με την μορφή της εκπαιδευτικής διαδικασίας, με προεκτάσεις την (επανά)χρήση εθνικών- πολιτιστικών συμβόλων και την ευμεταβλητότητα της ιστορίας. Οι εγκαταστάσεις, οι οποίες υποστηρίζουν το εννοιολογικό αυτό πλαίσιο και αποτελούν μακροχρόνια έρευνα του εικαστικού Βασίλη Αλεξάνδρου, συνδιαλέγονται με τις παραπάνω έννοιες ως μια ενιαία αφήγηση περί παιδείας και επανανάγνωσης της ιστορίας. 
Βασική σύλληψη που λανθάνει σε όλες τις εγκαταστάσεις είναι αυτή της βίας, η οποία ωστόσο αποδίδεται με τη χροιά του αγγλικού “force”, δηλαδή της ισχύος, της (κατά)πίεσης, της κινητηρίου δύναμης. Η έννοια αυτή παίρνει τη μορφή της παρεμβολής, είτε θεσμοθετημένης στις περιπτώσεις των εγκαταστάσεων που πραγματεύονται την μορφή της μάθησης, είτε ως παρεμβατική  ενέργεια που έχει αλλοιώσει την δομή και την ιστορία των εκτιθέμενων εθνικών απορριμάτων.

 

Η αφήγηση ξεκινάει από τις μεθόδους της εκπαιδευτικής διαδικασίας και την τυπολογία της μάθησης∙ τον τρόπο που τελικά μαθαίνουμε. Το τελευταίο μας μεταφέρει στο πείραμα του Ζακοτό και τα «μαθήματα πνευματικής χειραφέτησης», το οποίο συμπληρώνει εννοιολογικά την εγκατάσταση με της γυάλες και την μηχανή πολτοποίησης: Πόσο παρεμβατική είναι για το εκάστοτε πνευματικό υποκείμενο η διαδικασία της μάθησης; Κατά πόσο υποθάλπεται στο σύστημα αυτό το μοντέλο της διανοητικής ανισότητας; Ποια είναι τα όρια της κατάχρησης της εξηγητικής μεθόδου του εκπαιδευτικού και ποια η εξίσωση της σχέσης δάσκαλος-μαθητής-βιβλίο; Οι κοινοί τόποι μεταξύ του εικονοκλαστικού έργου του Ρανσιέρ και του σύνολου της παρούσας εικαστικής έκφρασης είναι πρόδηλοι και συνεπικουρούν στη διερεύνηση επιπλέον ζητημάτων σχετικά με τα περιθώρια χειραγώγησης ή χειραφέτησης του εκπαιδευόμενου. Η εγκατάσταση του σχολικού αμφιθεάτρου, η οποία επιφέρει σε πρώτο επίπεδο την ανάκληση κοινών μαθητικών βιωμάτων, συντελεί στην αποδόμηση των αμβώνων της εκπαίδευσης και της καθεστηκυίας τάξης. Η εργώδης προσπάθεια για ευταξία απαντάται με αποσύνθεση και σχολιάζεται εικαστικά ως τροχοπέδη για ελεύθερη διερεύνηση «σ’ ένα δρόμο που ο ερευνητής ερευνά συνεχώς μόνος του»  .

 

Μέσω μιας αχρονικής παράθεσης στιγμιοτύπων της ιστορίας που διατρέχουν την έκθεση, γίνεται η μετάβαση στις εγκαταστάσεις με τα εθνικά θραύσματα, που αποτελούν εκτός από αντικείμενα με εμφανή αλλοίωση και έμφυτο μέρος της εκπαιδευτικής ύλης. Σύμβολα-δεσμά και άρρηκτα συνδεδεμένα με τις έννοιες της παιδείας και της ταυτότητας, εκτίθενται ως επαναχρησιμοποιημένα αναλώσιμα σπαράγματα του άλλοτε ιστορικού και ένδοξου παρελθόντος. Εμβλήματα που κακοφόρμισαν στο χρόνο και μετέβαλλαν το εννοιολογικό τους φορτίο, συμβάλλουν στην επανεξέταση της ιστορίας και την κατακλείδα εγκατάσταση History. Μια ιστορία που προτάσσεται εύπλαστη και ευμετάβλητη στις επιταγές της εκάστοτε χρονικής συγκυρίας και μπορεί να διαπλάσει το ρου της μέσα από το πάτημα ενός ποδομοχλού, στον οποίο τελικώς ο καθένας δύναται να  επέμβει. 

 

Ρένα Πιτσάκη 
Αρχαιολόγος & Ιστορικός Τέχνης 

  B.Russell, «Η εκπαίδευση ως πολιτικός θεσμός», Πλέθρον, 2016, σελ.15
    J. Rancière, «Ο αδαής δάσκαλος», Νήσος, 2008, σελ.34
 

i

i

ii

ii

Cette exposition, qui porte comme titre un jeu de mots (en grec), tente de transformer le sens de cette phrase ambiguë « formation continue » et de soulever des problématiques au sujet du processus d’apprentissage, allant jusqu’à la (ré)utilisation de symboles nationaux-culturels et l’inconstance de l’histoire. Les installations, qui accompagnent ce cadre conceptuel et font partie de la longue recherche de l’artiste Vasilis Alexandrou, dialoguent avec les notions précitées en une narration unique à propos de l’éducation et de la relecture de l’histoire. 
La conception latente de base à toutes les installations est celle du mot « forcée », qui est cependant attribuée avec le sens du mot anglais « force », c’est-à-dire le pouvoir, l’(op)pression, la force motrice. Cette notion prend la forme d’interférence, qu’elle soit institutionnalisée dans les cas des installations qui traitent de la forme d’apprentissage, ou une action d’interposition qui dénature la structure et l’histoire des déchets nationaux exposés.

 

La narration commence par les méthodes du processus éducatif et de la typologie de l’apprentissage, la façon qui nous mène finalement à l’apprentissage. Ce qui nous conduit à l’expérience de Jacotot et son « enseignement universel » afin d’« émanciper les intelligences », qui complète conceptuellement l’installation des aquariums et du hachoir à viande : à quel point le processus d’apprentissage est-il interventionniste pour chaque sujet intellectuel ? Dans quelle mesure ce système favorise-t-il le modèle de l’inégalité intellectuelle ? Quelles sont les limites de l’abus de la méthode exégétique de l’enseignant et quelle est l’équation du rapport enseignant-élève-livre ? Les lieux communs entre l’œuvre iconoclaste de Rancière et l’ensemble de l’expression artistique que nous présentons sont manifestes et contribuent à l’exploration des questions complémentaires au sujet des marges de la manipulation ou émancipation de l’apprenant. L’installation de l’amphithéâtre scolaire, qui entraîne dans un premier temps l’évocation du vécu scolaire commun, contribue également à la déstructuration des chaires de l’éducation et de l’ordre établi. L’effort laborieux de l’ordre se trouve décomposé et commenté artistiquement en tant que frein à la libre investigation  « sur une route où le chercheur est continuellement seul dans sa recherche » .

 

À travers une exposition intemporelle d’instantanés de l’histoire, qui caractérisent les installations, il y a transition vers les fragments nationaux qui sont composés d’objets avec une détérioration évidente et une partie inhérente de matériel éducatif. Des symboles-chaînes, inextricablement liés aux notions d’éducation et d’identité, sont exposés sous forme de fragments consommables réutilisés d’un passé historique et glorieux. Emblèmes déformés par le temps ayant modifié leur charge conceptuelle, ils contribuent au réexamen de l’histoire et l’installation finale History. Une histoire qui se propose malléable et modifiable aux exigences de chaque conjoncture temporelle et peut modifier son cours par une simple pression sur la pédale de la pompe, action à laquelle tout le monde est invité à intervenir. 

 

Rena Pitsaki 
Archéologue & Historienne d’Art 

 

   B.Russell, «(L’éducation en tant qu’institution politique) 
Η εκπαίδευση ως πολιτικός θεσμός» éd. Plethron, 2016, p.15
  J. Rancière, «(Le maître ignorant) Ο αδαής δάσκαλος», éd. Nisos, 2008, p.34

i

i

ii

ii

bottom of page